Συνέντευξη με τον Νεκτάριο Κατσίρη (Πρωτοψάλτη Ι. Ν. Αγ. Αθανασίου Ν. Φιλαδελφείας)

  

1. Σύντομο βιογραφικό. Δάσκαλοι και ψαλτικές επιρροές.

 

Γεννήθηκα το 1967 στην Αθήνα. Η επαφή μου με την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική ξεκινά από την ηλικία των 10 ετών, στα αναλόγια των ενοριακών ναών. Οι πρώτες μου ισχυρές ψαλτικές επιρροές ξεκίνησαν στην ηλικία των 14 ετών και προέρχονται από πολύωρα ακούσματα ζωντανών ηχογραφήσεων των Θεσσαλονικέων Ψαλτών Α. Καραμάνη, Χ. Θεοδοσόπουλου, Αθ. Παναγιωτίδη, Χ. Ταλιαδώρου, στους οποίους οφείλω και την αγάπη μου προς την μουσική αυτή. Αργότερα άκουσα τους Κωνσταντινουπολίτες Άρχοντες Κ. Πρίγγο και Θ. Στανίτσα οι οποίοι με επηρέασαν καταλυτικά. Έως το έτος 2000 συνέψαλλα και μαθήτευσα κοντά στους: Μιχαήλ Μίμαρο (εγκρατή θεωρητικό), Μηνά Μηναΐδη (τ. Πρωτοψάλτη Ι. Μητροπολιτικού Ναού Αγ. Νικολάου Νικαίας), Δημήτριο Κακανά (τ. Λαμπαδάριο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου Α. Καραμάνη), Λυκούργο Πετρίδη (Άρχοντα Πρωτοψάλτη), Δημήτριο Ιωαννίδη (Άρχοντα Πρωτοψάλτη) και Δημοσθένη Παϊκόπουλο (Άρχοντα τ. Β΄ Δομέστικο). Διετέλεσα επίσης μέλος της Χορωδίας του εν Αθήναις Συλλόγου Μουσικοφίλων Κωνσταντινουπόλεως, χοραρχεύοντος του Δημοσθένους Παϊκοπούλου, ενώ υπηρέτησα ως Δομέστικος, Λαμπαδάριος και Πρωτοψάλτης σε Ναούς των Αθηνών.

Την εκπαίδευση μου στην Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική ολοκλήρωσα κοντά στον Δάσκαλο Εμμανουήλ Χατζημάρκο (1997-1999). Έκανα επίσης μαθήματα φωνητικής κοντά στον Δάσκαλο της Φωνητικής Τέχνης Ονούφριο Σώχο (2010-2012). Οι δύο αυτοί, αείμνηστοι πλέον, κορυφαίοι δάσκαλοι, μου δίδαξαν λεπτές έννοιες της μουσικής επιστήμης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας και με καθοδήγησαν στην διαμόρφωση της δικής μου προσωπικής μουσικής ταυτότητας.

Είμαι Απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1991) και κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου Σπουδών στην Διοίκηση Επιχειρήσεων από το ALBA Business School (2010). Έλαβα Πτυχίο Ιεροψάλτου από την Σχολή Εκκλησιαστικής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Νικαίας (1986), όπως επίσης Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής και Δίπλωμα Μουσικοδιδασκάλου (τάξις Ε. Χατζημάρκου, 1998).

Σήμερα (2013), υπηρετώ ως Α΄ Ψάλτης στον Ιερο Ναο Αγ. Αθανασίου Ν. Φιλαδελφείας, κατοικώ και εργάζομαι στην Αθήνα. Είμαι έγγαμος και έχω ένα γιό.   

2. Τι είναι η βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και πως γίνεται κανείς μύστης της.

 

Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική, τέχνη και επιστήμη, είναι η Μουσική που αναπτύχθηκε, εξελίχθηκε και μεταλαμπαδεύεται δια μέσου των αιώνων με σκοπό την υμνολογία του Θεού στους Ιερούς Ναούς.  Φορείς και λειτουργοί της μουσικής αυτής είναι οι Ψάλτες. Έργο των Ψαλτών είναι να υμνούν τον Θεό στους Ιερούς Ναούς, βοηθώντας το ακροατήριο (εκκλησίασμα) να προσεύχεται αποθέτοντας "πάσαν βιωτικήν μέριμναν".

Για να γίνει κάποιος Ψάλτης χρειάζονται κατά τη γνώμη μου τρία βασικά : να ακούσει (παραδοσιακούς ψάλτες), να θέλει (να έχει διάθεση για μελέτη και έρευνα) και να μπορεί (να έχει το από Θεού τάλαντο της μουσικής αντίληψης και της καλής φωνής). Για να γίνει δε κάποιος μύστης χρειάζονται όλα τα παραπάνω και επίσης, πολλά χρόνια μελέτης και εμπειρίας.

 

3. Τα χαρακτηριστικά του καλού δασκάλου και του καλού μαθητή στη μουσική.

 

Ο Δάσκαλος πρέπει να έχει βαθιά γνώση του αντικειμένου και επιθυμία να μεταδώσει την γνώση ανόθευτη. Να αγαπά τον μαθητή και να τον διδάσκει με υπομονή και επιμονή, αναδεικνύοντας το προσωπικό τάλαντο του μαθητή και βοηθώντας τον να σχηματίσει την δική του ιδιαίτερη μουσική προσωπικότητα, στα πλαίσια της παράδοσης. Ο  Δάσκαλος αποτελεί πρότυπο για τον μαθητή και ως εκ τούτου θα πρέπει να έχει επίγνωση της ευθύνης που αναλαμβάνει γνωρίζοντας ότι διδάσκει και εμπνέει κυρίως με το παράδειγμά του.

Ο μαθητής από την πλευρά του πρέπει να είναι πειθαρχημένος και να δείχνει σεβασμό απέναντι στον δάσκαλο, στην τέχνη και στους άλλους ψάλτες. Θα πρέπει να μελετά με υπομονή και επιμονή, να αναπτύσσει κριτική σκέψη και να έχει ανοικτό μυαλό.

Για την ορθή εκπαίδευση στην Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική απαιτείται θεωρητική αλλά και ουσιαστική πρακτική εξάσκηση. Η μουσική μας μαθαίνεται στο αναλόγιο – αφού κατά το λεγόμενο, μια σταγόνα εμπειρίας = ένας τόνος θεωρίας. Απαιτείται λοιπόν πέραν της θεωρητικής (επιστημονικής)  κατάρτισης και η θήτευση του μαθητή κοντά στο αναλόγιο του – καλού – δασκάλου για την απόκτηση της ιεροψαλτικής εμπειρίας. Κατ' αυτό τον τρόπο ο μαθητής θα μετέχει του κλίματος του Αναλογίου – του φυσικού χώρου εκτέλεσης της μουσικής αυτής - θα ΑΚΟΥΣΕΙ την μουσική εκτέλεση από τον δάσκαλο, θα δει, θα αναρωτηθεί, θα ρωτήσει και θα κατανοήσει έτσι με δια-δραστικό τρόπο τα μυστικά της τέχνης. Ο μαθητής που θέλει να γίνει καλός Ψάλτης θα πρέπει να βρει και να διαλέξει τον καλό, παραδοσιακό Ψάλτη – Δάσκαλο, ο οποίος αφ' ενός μεν πρέπει να τον εμπνέει ως καλλιτέχνης αλλά, αφετέρου, θα πρέπει να έχει μαθητεύσει και αυτός κοντά σε παραδοσιακό Ψάλτη – Δάσκαλο, ώστε κατ' αυτό τον τρόπο να διασφαλίζεται η συνέχεια της (ζώσας) παράδοσης του αναλογίου.  

Οι υπεύθυνοι Ψάλτες (δάσκαλοι) των Αναλογίων καλό είναι να προετοιμάζουν εντός της εβδομάδας τους μαθητές για τα μαθήματα που θα ψάλλουν την Κυριακή με σκοπό την αρτιότερη κατά το δυνατόν από αναλογίου απόδοση των μουσικών κειμένων. Αυτό θα συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας των μουσικών εκτελέσεων κατά τις Ιερές ακολουθίες προς τέρψη αλλά και προσευχητική μεταρσίωση του εκκλησιάσματος, προς ικανοποίηση των ψαλλόντων, αλλά και προς όφελος του μαθητή.

Χρήσιμο τέλος είναι να αφιερώνεται χρόνος από τους μαθητές στην ακρόαση παραδοσιακών εκτελέσεων – από παλαιούς έμπειρους και αναγνωρισμένους ψάλτες – οι οποίες πλέον υπάρχουν σε αφθονία στο διαδίκτυο.

4. Κρίσεις για τις παρακάτω μουσικές προσωπικότητες και το έργο τους: α) Ιάκωβος Ναυπλιώτης, β) Κωνσταντίνος Πρίγγος, γ) Θρασύβουλος Στανίτσας, δ) Αθανάσιος Παναγιωτίδης, ε) Αθανάσιος Καραμάνης, στ) Χρύσανθος Θεοδοσόπουλος, ζ) Χαρίλαος Ταλιαδώρος, η) Μανώλης Χατζημάρκος.

Ψάλτες – Δάσκαλοι και Μύστες της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής που όχι μόνο απετέλεσαν φορείς της (ζώσας) μουσικής παράδοσης μας, αλλά και έγραψαν την ιστορία της μουσικής μας κατά τον 20ο αιώνα. Αποτελούν σημεία αναφοράς και οδηγούς για εμάς σήμερα. Ο κάθε ένας τους υπηρέτησε με τον τρόπο του την Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική, εργαζόμενος και πολλαπλασιάζοντας το από τον Θεό «δοθέν σε αυτόν τάλαντο».   Υπήρξαν πόλοι έλξης και έγιναν αιτία να γεμίζουν οι εκκλησίες - το οποίο είναι κατά την προσωπική μου γνώμη μεγάλη ικανοποίηση για κάθε ψάλτη και ευλογία του Θεού.

 

5. Συμβουλές στους νέους ιεροψάλτες.

Θα σας πω τι πιστεύω για το έργο και την ευθύνη του κάθε Ιεροψάλτη. .

 Ο Ψάλτης πρέπει να αισθάνεται ιδιαίτερη τιμη για το έργο που επιτελεί στον Ιερό Ναό καθώς, εκπροσωπεί το εκκλησίασμα – στεκόμενος ενώπιον του Θεού σε προσευχητική επικοινωνία μαζί του. Θα πρέπει λοιπόν να ανεβαίνει στο αναλόγιο χαρούμενος αλλά και με απλότητα, ηρεμία και σεβασμό. Ταυτόχρονα όμως, πρέπει να είναι άρτια προετοιμασμένος, κύριος του αναλογίου του, και να ψάλλει ελεύθερα, απερίσπαστα και με αυτοπεποίθηση, μέσα στα πλαίσια των παραδεδομένων.

Μελετώντας την Ιστορία της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής μας από τα πρώτα χρόνια μέχρι σήμερα, συνειδητοποιώ ότι εμείς οι ψάλτες είμαστε φορείς και συνεχιστές μιας παράδοσης αιώνων. Αποτελούμε κρίκους της δια μέσου των αιώνων συνεχώς επεκτεινόμενης ιεροψαλτικής αλυσίδας. Είμαστε αν θέλετε μέλη του απ' αιώνος «ορισθέντος» Ιεροψαλτικού Χορού, που απαρτίζεται από αυτούς που ο Θεός αξίωσε, αξιώνει και θα αξιώνει να τον υμνούν. Είναι μεγάλη η τιμή και συνάμα η ευθύνη και πρέπει λοιπόν να προσέχουμε - όσο μπορούμε.