Μουσικές νουθεσίες υπό του μουσικολογιωτάτου π. Διονυσίου Αγιοκυπριανίτου

Ο Ιερομόναχος πατήρ Διονύσιος, Πρωτοψάλτης της Ιεράς Μονής Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, ανταποκρίθηκε ευγενώς στο αίτημά μας απαντώντας μας σε κάποια ερωτήματα που του θέσαμε. Τον ευχαριστούμε θερμώς και ευχόμαστε τόσο στον ίδιο, όσο και σε ολόκληρη την Αδελφότητα της Μονής, υγεία και κάθε ευλογία. Ο Κύριος να τους ενδυναμώνει στο πολύπλευρο έργο τους.

 

 

1. Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και ο σκοπός της

 

 

Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική (Β.Μ. στο εξής), όπως ακριβώς τιτλοφορείται, είναι η λατρευτική Μουσική της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όπως διαμορφώθηκε κυρίως στα Βυζαντινά χρόνια.

Κύριος σκοπός της Β.Μ. είναι η μουσική απόδοση του υμνογραφικού λόγου. Είναι δηλαδή λατρεία λογική και όπως ο λόγος της υμνογραφίας έχει χαρακτήρα προσευχητικό, έτσι και η μουσική επένδυσή του πρέπει να έχει ήθος προσευχητικό. Κατά την γνώμη του Παπαδιαμάντη η Β.Μ. είναι πράγμα "αβρόν", δηλ. λεπτό, απαλό και ευγενές. Ο δε αλησμόνητος Φ. Κόντογλου είπε ότι, όπως κάθε άνθρωπο τον εκφράζει ο τρόπος που μιλάει, που κινείται, που φέρεται, έτσι και την Ορθοδοξία την εκφράζει ο ύμνος, η ψαλμωδία, η ζωγραφική της. Αν αρνηθής την έκφρασή της, αρνιέσαι την ίδια την Ορθοδοξία.

 

 

2. Ο αείμνηστος π. Δοσίθεος και η σχέση του με την Ι. Μ. Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης

Ο Γέρων Δοσίθεος Κατουνακιώτης (1912-1991) υπήρξε σοφός διδάσκαλος, άριστος εκφραστής και τέλειος μελοποιός της Β.Μ. Τα πρώτα μαθήματα έλαβε από πρόσφυγες ιεροψάλτες. Στο Άγιον Όρος είχε την ευκαιρία να ακούσει τους καλύτερους Αγιορείτες Μουσικούς αλλά και να διδάξει πολλούς Μοναχούς την Β.Μ. Η καλλιφωνία του και η επιδεκτικότητα που διέθετε συνετέλεσαν ώστε να αποκτήσει σε τέλειο βαθμό μαθήσεως ολοκληρωμένη μουσική παιδεία. Ιδιαίτερο γνώρισμά του είναι η αυθεντική ερμηνεία των κλασσικών μαθημάτων με τις ορθές και γνήσιες αναλύσεις των θέσεων. Ακούγοντας κανείς τις μαγνητοφωνήσεις του (άφησε ακούσματα όλων των κλασσικών μαθημάτων) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο σοφός Γέροντας το επίμαχο θέμα των αναλύσεων το αντιμετώπισε διττώς. Εννόησε δηλαδή ότι έχουμε να κάνουμε με αναλύσεις που γράφονται (πρόκειται για θέσεις που άλλοτε βρίσκονται σε σύντμηση και άλλοτε σε ανάλυση) και αναλύσεις που δεν γράφονται, αλλά μόνον εκφράζονται κατά την ερμηνεία, ανάλογα με την σύνθεση των χαρακτήρων. Στη δεύτερη και δυσκολότερη περίπτωση ακολούθησε πιστά τις αναλύσεις του Ιακώβου Ναυπλιώτου, του πιό γνήσιου εκφραστή του Πατριαρχικού λεγομένου ύφους.

Ο Γέρων Δοσίθεος στα τελευταία χρόνια της ζωής του εδίδαξε τη μουσική στην Ιερά Μονή Αγίου Κυπριανού Φυλής, στην οποία και εμπιστεύθηκε όλο το έργο του.

 

 

3. Παρουσίαση του μουσικού εκδοτικού έργου της Μονής (έντυπο - ηχητικό)

 

Η Ιερά Μονή μας εξέδωσε τα εξής Μουσικά Βιβλία του Γέροντος Δοσιθέου Κατουνακιώτου: α) Δοξαστάριον, β) Λειτουργικά, γ) Μικρά Οκτώηχος, δ) Μουσικόν Τριώδιον, ε) Οκτάηχον Εβδομαδάριον, και στ) Παραλειπόμενα του Τριωδίου.

Επίσης, παρήγαγε το έργο "Οκτώηχος Κυψέλη"-Α΄ και Β΄ ήχοι, όπου σε δύο δίσκους-CD [εντός μιάς θήκης και με βιβλίο] ψάλλει ο γ. Δοσίθεος.

 

 

4. Το "ορθώς ψάλλειν"

 

Περί του "ορθώς ψάλλειν", απαιτείται πρώτα σωστή διδασκαλία από έμπειρο δάσκαλο-ψάλτη (όχι μόνο μουσικοδιδάσκαλο ή μουσικολόγο*), του πρακτικού και θεωρητικού μέρους της Β.Μ. Κατόπιν, είναι αναγκαία η πολύχρονη παραμονή σε ψαλτικό αναλόγιο κάτω από ψάλτη που να διαθέτει γνήσιο ύφος και την ψαλτική τέχνη. Όσον αφορά το ύφος, αυτό δεν διδάσκεται αλλά προσλαμβάνεται ανάλογα με την δεκτικότητα του μαθητού. Το ύφος βέβαια ποικίλλει κατά περιοχές. Υπάρχει Αθηναϊκό ύφος, Σμυρναίϊκο ύφος, Αγιορειτικό ύφος. Κατά τη γνώμη των ειδικών, το τελειότερο είναι το απλό και απέριττο ύφος της Μ.τ.Χ.Ε., που ακολούθησαν κυρίως οι Θεσσαλονικείς Πρωτοψάλτες και όσοι ευτύχησαν να ακούσουν τους Άρχοντες του Πατριαρχικού Ναού Κωνσταντινουπόλεως.

 

5. Συμβουλές στους νέους ιεροψάλτες
 

Τέλος, ταπεινά συμβουλεύουμε τους νέους ιεροψάλτες να είναι πολύ προσεκτικοί στο τί ακούνε κυρίως από το διαδίκτυο, που υπάρχουν πλήθος σελίδες. Αν θέλουν να βαδίσουν σωστή και αξιόλογη ιεροψαλτική σταδιοδρομία, να ακούν μόνο τους Μεγάλους διδασκάλους του Πατριαρχείου, κατά δεύτερο λόγο τους μαθητές τους, αλλά και τους αυθεντικούς ιεροψάλτες του Άθω.

 

--------

(*) Η διδασκαλία της Β.Μ. στην Σχολή της Χάλκης είχε ανατεθεί αποκλειστικά στους Πρωτοψάλτες της Μ.Χ.Ε.

Σημείωση "Ψαλμωδίας": Στη επίσημη ιστοσελίδα της Ιεράς Μονής μπορείτε να ακούσετε και ηχογραφήσεις από τον μουσικό χορό των Αγιοκυπριανιτών Πατέρων: http://www.synodinresistance.org/Publications_el/ChurchMusic.html
Παραθέτουμε ένα δείγμα από την χορωδία:
 "Όσοι εις Χριστόν" / Δύναμις - Δοσιθέου Μοναχού